SWAP BİR KAFAYI KUMA GÖMME SANATIDIR.
Sosyal medyada
"şeyh uçurmaz, mürit uçurur" diye bir cümle okudum, ben bilmem Şeyhin veya müridini uçuşunu falan ama benim bildiğim asıl "SWAP uçurur".
Merkez Bankası bilanço büyüklüğü 8 Milyar dolar civarında arttı, UÇTU UÇTU, 8 milyar dolar varmış gibi yaptı koskoca banka.(sanırım merkez bankası rakamları haftaya açıklar)
Nasıl UÇTU?
Kimisi muhasebeden hoşlanır, kimisi nefret eder, ben çok sevmesem de mecburen yaptığınız bankacılık işleminin
muhasebe kaydını ve
pozisyon kaydını tutmayı ve
riskini izlemeyi bilmezseniz gerekir.
Bankacılıkta RİSK izlemesi yapmanız ve bunu raporlamanız beklenir.
Bugün bu yazıyı SWAP işleminin görünmeyen, anlaşılmayan riskini yazmak ve TCMB net rezervinin rakamını beğenmeyip yok yok BÜRÜT rezerv yorumu yapılır diyen dostlar için hatırlatma olsun diye yazacağım. (BÜRÜT REZERV SWAPLI ONA GÖRE)
Yukarıdaki foto da bir bilanço görüyorsunuz, hatırlayalım lütfen Aktif ve Pasif diye ikiye ayrılıyor, aktif de varlıklarım ve alacaklarım (kullandırdığım krediler), pasifte ise borçlarım (Londradan aldığım sendikasyon kredileri) ve sermaye bulunur.
Bilanço da birçok kayıt var ama tamamen kapsam bundan ibaret ve sonuç olarak yıl sonu geldiğinde kar ve zarar da belli olduğunda Aktif= Pasif olması gerekir. Bu bilanço içi durumu gösterir.
Dikkatinizi çekmiştir, bir de bilanço dışında(alt bölgede) bir hesap görüyorsunuz o da NAZIM hesaplar yani "gelecekte gelecek varlıklar ile gelecekte ödenecek taahhütleri" göstermektedir.
İşte SWAPLARIN vadeli bölümünün kaydı bu NAZIM hesapta tutulmakta yani bilanço dışında kalmaktadır, ne zamana kadar? Cevap vadeye kadar ve vade günü de bilanço içine varlık veya taahhüt olarak dahil olmaktadır.
Katar ile SWAP'da nasıl oldu?
1-Katar bizim merkez bankamız 8 milyar dolar karşılığı kendi parasından ödeme yapar, biz de Katar'a TL öderiz. Bu bir SPOT işlemdir. Hemen muhasebesi yapılır, TCMB varlıkları arasındaki TL gider yerine Katar parası gelir. Geçen gün TV'de bunu anlatan bir siyasi partinin ekonomisti vardı! Bu işlemi swap olarak anlattı, SWAP bu mu? HAYIR DEĞİL
BU DEĞİL BU SADECE BİR AYAĞI.
2-SWAP da bir işlem daha var o da VADELİ işlem bu işlemin tam tersi mesela 1 yıl sonra Katar aldığı TL'yi geri verecek ve biz de aldığımız Katar parasını geri vereceğiz. Bu vadeli işleme FORWARD işlem diyelim.
Yukarıdaki 1 ve 2 nolu işlemi aynı anda yaparız ve bu işlemlerden birisi SPOT (günlük) diğeri FORWARD(Vadeli) işlemdir.
Bu iki işlem aynı anda yapıldığı için SWAP yani değiş tokuş anlaşması olarak adlandırılır. (fiziksel olarak gelen giden bir para yok aslında veya Katar Parasını başka para ile de tekrar SWAP yapılabilir burada da sorun yok)
2 Nolu işlemin muhasebesini de tutarız ama bilanço dışında NAZIM hesapta, vadesine kadar.
Tüm bunları muhasebeleştirdikten sonra, hemen
Döviz Pozisyonu defterimizi açıp, +TL ve -TL yazarız ve + Katar Parası, - Katar parası yazarız yani sıfıra sıfır elde var sıfır. (SWAP işlemi brüt döviz rezervini etkilememeliydi ama etkiliyor)
Bu bir yıllık sürede sen benim paramı kullan bende seninkini ve her birimiz de o paranın faizini dönem sonunda birbirimize ödeyelim.
Nazım hesap bakiyesini tabiki takip ederiz çünkü vadeli bir riskimiz vardır.
Bu arada bir dönemin sonu geldiğinde mesela yıl sonuna geldiğimizde SWAP'ın vadesi gelmemiştir ama biz elimizdeki vadeli işlemin DEĞERLEMESİNİ yaparız, bu hesaplamaya REESKONT hesaplaması denir. Yani günü geldiğinde kar mı? zarar mı? oluşacak bilmek isteriz.
SWAP'ın riskleri;
- Bu arada iki paranın faizleri değişebilir?
- Bu arada iki paranın diğer paralar karşısında paritesi değişebilir.
- Her iki işlemin riskini ayrı ayrı izlemezseniz paranın kaynak maliyetini kontrol edemezsiniz ve kar edeceğim derlen zararına para kullanımı yapabilirsiniz.
- Bu işlemi yaptığınız diğer tarafın (KATAR)'ın vade geldiğinde parayı ödeyip ödeyemeceğinin de riski de var, onu da izlemelisiniz. (karşı taraf riski)
Demekki neymiş, SWAP "bugün sünnet, yarın deniz, oldu da bitti maşallah"" gibi basit bir işlem değilmiş.
SWAP objektif bir işlemdir. (subjektif ve duygusal yorumlara ve ek ilave gaza gerek bulunmaz)
Hesabı ve izlenmesi açık, net ve görünür bir işlemdir.
Şimdi bir MERKEZ BANKASI düşünün bir varlıktan verdi (TL) ve bir diğer varlıktan aldı (Katar Parası) TAMAM DÖVİZ REZERVİ ARTTI ARTTI DA VADELİ BORCU DA arttı.
Kısaca "BORÇ MERKEZ BANKASININ KAMÇISIDIR" oldu üzgünüm.
Bu durumda bu işlemin TEK tarafı alınarak DÖVİZ REZERVİ varmış gibi yapmak, son gelen ile birlikte 38 Milyar dolarlık SWAP demek;(ben hesaplamadım piyasadaki ekonomist ve uzman dostlar hesaplamış ve bir de TCMB zaten açıklıyor haftalık rakamları)
- 38 Milyar dolar içerden ve dışardan borç aldım ama bunu döviz varlığı olarak gösteriyorum demek.
- 38 Milyar dolar riskimi izlemesini biliyorum ve günü geldiğinde geri ödeyecek durumdayım demek.
- Bu övünülecek bir özellik değil hem aşırı risk alıyorum demek, BORÇ almadan EKONOMİ yönetimi yapmak marifet.
- Madem parayı bu kadar ZOR bulunuyor, harcarken "KILI KIRK YARMAK" gerekiyor, TASARRUF ETMEK ve İSRAFTAN SAKINMAK gerekiyor.
Tekrar Hatırlayalım:
- Birinci işlemi spot işlem olarak muhasebeleştirdim ve Katar parası aldım ve TL sattım.
- İkinci işlem de vadeli olarak katar parası satıp, vadeli TL aldım, bunun muhasebe kaydını NAZIM hesap da tuttum.
Kısacası vadeye kadar risk var bunun için karşı taraf bizden TEMİNAT isteyebilir veya iki tarafta banka olduğu için önceden tanımlı limitler dahilinde birbirleri ile çalışabilirler.
Aşağıda ise bir bilgi fotosu göreceksiniz, spot, vadeli işlem,
SWAP, reeskont ve pozisyon ne demek anlatıyor. (Finans Bilgisini Tablosu)
Demekki SWAP olabilmesi için karşılıklı iki işlem olmalı ve bu işlemler birbiri ile örtüşmeli.
Şimdi öğrendim artık bundan sonra benim için
bürüt rezervin bir anlamı yok;
Net döviz rezervi= Brüt döviz rezervi- altın rezervi -swap -ticari bankaların emanet parası = ? (yazmaya yüreği yetecek adam var mı?)
AKLIMA TAKILDI DA?
- Merkez bankası TL verdi ya sizce nereden geldi bu para? ( neyse bunu da boş verdim)
- Konu ile alakalı olmadada 2019 da Merkez Bankası Reeskont hesabının bakiyesini, yılın ortasında Hazineye aktarmıştı. Yav hakikaten merak ettim sadece durumu ölçmeye yarayan, henüz gerçekleşmemiş, sanal kar veya zarar karmış gibi nasıl aktarılıyor?
YIL 1993 GAZİANTEP DEN AHMET AMCA (adı bende saklı) TELEFONLA ARADI
Bankekspres de Hazine bölümünde çalışıyorum, şubedeki arkadaşım telefonda "müşteri görüşmek istiyor, bu bir HACI AMCA faizden hoşlanmıyor, FAİZ hassasiyeti var, bankamızda da büyük miktarda TL mevduatı var ona göre, FAİZSİZ bir ürün varsa anlatırmısın?" dedi.
- Erman: "hay hay tabiki anlatırım dedim ve telefonu aldım".
- Hacı Amca: " evladım içinde faiz olmayan, sadece alsat olan yani ticaret olan bir işlem yapıp para kazanabilirmiyiz?" dedi.
- Erman: "Bu mümkün bugün ben size dolar satacağım ve 3 ay sonrada sizden tekrar doları geri alacağım, bankadaki TL'nızı bugün alacağım yerine size dolar vereceğim, 3 ay sonrada tam tersini yapacağız ama kurlar farklı olacak, bu işleme SPOT ve ayrıca VADELİ işlem diyeceğiz hesaplama yaparken ben faiz farkını kullanacağım ama sizin tarafınızda sadece dolar alımı ve satımı olarak gözükecek sorun olur mu? Ahmet bey" dedim.
- Hacı Amca: "sorun olmaz evladım ticarette kar ve zarar etmek de var ama sen bana kar ettiriyorsun teşekkürederim, bu kar faizden fazla mı?" dedi.
- Erman: "Evet fazla bankada mevduat yapsanız yıllık %70 ama ben size tahvil getirisi olan %85 ile hesaplama yapacağım" dedim.
- Aylardan Kasım ayı olmuştu işlemi yaptığımda, günler geçti 31 Aralıkta, reeskont işlemi de yapıldı, reeskont sonucu net durumu bankanın RİSK yönetim bölümü ve YÖNETİCİLERİ de gördü, bağımsız denetimden de geçti. (ah Ahmet amca beni az uğraştırmadın :) )
Çaktınız mı KÖFTEYİ?
- Yaptığımız işlem SWAP, Erman TCMB, Hacı Amca'da KATAR, hem FAİZ de YOK yani uygun işlem.
- Hem siyaseten de uygun, hem de "DÖVİZ varmış" gibi yaptırıyor.
- RİSK? "Onu boşver canım o da neymiş!, BORÇ YİĞİDİN KAMÇISIDIR"
Hacı Ahmet amcayı 8 yıl önce kaybettik, onu bugün kalpten ve gülerek andım, Allah Rahmet Eylesin, hesabını, kitabını yapmasını çok iyi bilen akıllı ve tabiki varlıklı bir Anadolu delikanlısıydı.
Erman Dinçel
23/Mayıs/2020
(*) Katar Parasının bir adı var biliyorum ama benim canım kullanmak istemiyor! onun adını "Katar Parası" olarak ifade ediyorum.
