Eski Orta Vadeli Program Yeni Ekonomi Programı

Yeni Ekonomi Programı hakkında ilk yorum

Bugün Orta Vadeli Program (OVP) açıklanacaktı, fakat adının değiştiğini ve Yeni Ekonomi Programı (YEP) olduğunu öğrendik.

Yeni bir ekonomi programı açıklanırken, her zaman bir durum tespiti yapılır, bugün Sayın Bakandan duyduğumuz durum tespiti sadece 2002 ile 2013 yılları arasını kapsıyordu. 

Sunumu izlerken bekledim 2013 den 2018'e  olan kısım için herhalde ayrı bir yorum yapacaklar oldu. 
Yanılmışım, hiç bahsi geçmediği gibi yıl başından beri dolar karşısında TL'nin %70 değer kaybetmesi üzerinde hiç durulmadı.

2013 den sonrası yani son beş yıl ekonomide yaşananlar konusunda hiç konuşmayınca, "sorumluluk da almak istemiyorlar" diye düşündüm önce  fakat ekrandaki grafiğin üzerinde 2013 sonrası için önemli kırılma noktalarını görünce iş değişti.

Bu kırılma noktaları ve Türkiyeyi krize sokan unsurlar olarak, gezi olayları, 17-25 olayları, 15 Temmuz F darbesi ve 10 Ağustos 2018 dış kaynaklı finansal darbe olarak adlandırılan olaylardan dolayı ülkemizin kriz yaşadığını anlatıyorlardı. 
Bu olayların ekonomimize etkisini tek tek yorumlamak lazım, unutmadığım bir durum var, Mayıs 2013'de daha gezi olayları başlamadan 1 hafta önce ABD'nin faizleri artıracağı, global piyasalarda dolar sıkışıklığı başlayacağı ilan edilmişti, kısacası artık borç para bulmak hem daha zor hem de daha maliyetli olacaktı bunları hatırlayarak yorum yapmak lazım.

Sayın Bakan bu söyleminde haklı dahi olsa, bence Devlet ciddiyetine uygun olmayan(sorumluluğu başkasına atma) bu tarz, izleyenlere güven vermediği gibi, bu dönemde yaşanan ekonomik realiteyi de görmezlikten geldi ve kendi icraatlarından sorumluluk alamama durumu oluştu. 

Yukarıda da belirttiğim gibi konuşmanın devamında son döviz krizi, döviz rezervlerinin durumu vb ekonomik sonuçlardan hiç bahsedilmedi, reel sektörün durumu dahil ekonomi ile ilgili hiç bir durum tespiti yapılmadı, hayal kırıklığı yaşadım bir ekonomist olarak. Teşhis yok, kabul yok, tedavi nasıl olacak?  

Her Türk vatandaş gibi ben de ekonomimiz krizden çıksın, çalışalım, üretelim ve geleceğini kazanalım  yönünde pozitif duruş sergiliyorum. Ekonomik probleme teşhis yine konulmadı ve “cek” ve “cak” anlatıldı ben bu tavrı samimi bulmuyorum, gevşek buluyorum ve işte vitrinlere sunum-şov yapılıyor. 

Buna Anadolu'da "dostlar alışverişte görsün" derler.


Yeni Programın Makro Ekonomik varsayımlarına gelince adım adım hatırladığım;

1- 2018 büyüme hedefi %3,5 (%5,5 den) ve 2019 büyüme hedefi %2.3 e düşürülmüş ve 2020 de tekrar büyüme %5 tahmin edilmiş. Bu yeterli olmasa da revizyon yapılmasını olumlu buluyorum. Diğer taraftan 2020 için %5 tahmin için erken zaten revizyonda mümkün.

Fakat bu Sayın Bakan program tahminlerini yorumlarken yine son beş yılı görmezden gelince, bu durumuna artık gülmekten başka çare kalmadı.

2-Ekonomi bu tahminle 2018 ve 2019 da büyümüyor, hatta durgunluğa giriyor ve büyük ihtimal küçülüyor.
   (Yıllık nüfus artışı 1 milyon kişi ve Suriyeli göçmenlerden dolayı -%4 gibi bir indirim uygulamak gerçekçi geliyor bana artık)
 
3-2019 için %20 enflasyon hedefi ve %10,5 işsizlik tahminleri ve %1,5-2'yi geçmeyen bütçe açığı tahminleri ise hiç gerçekçi değil.(Varlık fonuna alınan ve alınacak kurumlar ile bütçe gelirleri de azaldı)

4-Bakın ekonomide tahminde bulunuyorsanız, benim tercihim önce 1 adım ötesini tahmin etmek ve bu tahmin gerçekleşir veya gerçekleşmezse yapılacakları hemen düşünmektir.

Tahmin ve gerçekleşmeyi planlama ve doğru olan budur.

Daha birinci adımda(tahminde) tüm olasılıkları değerlendirmek doğru olandır.

Bugünkü sunum programda ise olumlu tahminlerin gerçekleşmesi kesin ve sonrası için yine tahmin vardı.

Tahmin üstüne tahmin vardı, rakamların üzerinde alternatiflerin değerlendirildiği, bir gelişim yolu görmedim ben (yani tahmin olumlu ve tutuyor) ama söz ile ifade edilen kısımda 3 ayda bir değerlendirme mekanizmasının varlığından bahsedildi. (yav lütfen)

5-Büyüme tahmini dahil makro ekonomik tahminler revize edildiğine göre 2023 hedefleri ve vizyonu artık yok, yani geçerli değil, bunun ile ilgili hiç bir şey duymadım.

Tüm seçim vaatleri uçtu havaya, daha 3 ay önce görünen köy kılavuz istemiyorken defalarca krizin gelmekte olduğunu görememek nasıl bir durum.

6-Bankaların sermaye yeterliliği olanları(SYR) grafikte yıllar itibariyle %16 ile ortalamayı tutturuyor gibi görünüyordu. 

Birisi Sayın Bakana hesaplama yönteminin yıllar içinde değiştiğini söylemeli, ayrıca birisi Sayın Bakana, batan krediye karşılık ayırmama durumu için yapılan bilanço oyunlarını anlatmalı. 

Yine birisi Sayın Bakana SYR %12'nin altına düşmesin diye sözel fırça atan bir otoritenin varlığından bahsetmeli. Kendimizi kandırmayalım, banka bilançolarının aktif kalitesi çok düştü, pasif'deki sermaye ise eridi çünkü batık kredi ve firmaların batabilecek kredileri mevcut hala yani durumu için ciddi önlem gerekiyor .

7-Aslında problem doğru ve tam teşhisi edilmiş fakat siyasi sorumluluk alamama ve bunu programa taşımama durumu var (verdiğin sözü tutmama, sürekli kandırılma olasılığı ile dış müdahale olasılığı var, bu gibi bir yaklaşım bence biraz problemden kaçma anlamına geliyor ve bugün de sunumda  2013-2018 arasından ekonomik sonuçlardan kaçıyorduk)

Yorumun devamında dört önemli konuya daha dikkat çekeceğim ve sonra kaldığım yerden devam edeceğim.

A-Yeni ekonomide üretim (tarım ve sanayi) modeline geçiş göremedim, hala inşaat yatırımı, harcama ve tüketim ekonomisindeyiz hissine kapıldım.(döviz ile gelir taahhüdü altına girilmiş projelere revizyon yok)

B-İhracat artışı için gerçekçi destekler var mı? Ben bunu da göremedim. Belki alt detay da vardır.

C-Yeni programda hep bekledim, tasarruf ediliyor mu? Yani tasarruf derken israf-tasarruf ilişkisi kurulmuş mu? diye baktım.

Bu programda 76 milyar TL tasarruf ve bunun komitesi anlatıldı ama nereden tasarruf edilecek listesi ekrana geldiğinde, uçak, bina, araba kiralama vb tasarrufları göremedik, onun yerine listenin içinde 10,5 milyar TL tasarruf yapacağız dediği sosyal güvenlik kalemi gözüme çarptı, sosyal güvenlikte nasıl tasarruf olacak anlamadım. Enflasyon %20 iken emekli maaşlarına %4-5 zam yapmak tasarruf mu olacak? yoksa ......

Çok büyük hayal kırıklığı benim için, burada durayım yoruma devam edersem içiniz fena olur.

D-Programda dış borcu çevirme, dışarıdan  finansman ve yatırımcı bulma, dış ekonomik ilişkileri geliştirme ile ilgili bir yorum hatırlamıyorum.

8-Tüm bunların dışında yabancı yatırımcının, dış ekonomik ortam ve yabancı yatırım kurumlarının veya borç verenlerin beklentileri de önemliydi.

Bu beklentiler, doğru tespitlerin yapılarak, gerçekçi büyüme tahmini, gerçekçi enflasyon tahmini, gerçekçi kur tahmini, gerçekçi borçlanma stratejisi, gerçekçi bütçe ve TCMB nin gerçekten özerk olması konusuydu.

Fakat Sayın Bakan TCMB her zaman olduğu gibi özerk ve kendi kararını vermeye devam edecek diyerek noktayı koydu. Tüm yurtdışı piyasaların olumlu beklentileri çöktü.

Eski tas eski hamam ya da eski orta vadeli programı(OVP) yeni ekonomi programı(YEP)

2019 yılının çok zor bir yıl olacağını şimdiden söylemek lazım.

9-Tüketicinin kredi ve kredi kartı borcuna bir çözüm sunulmadığı, kurumsal krediler batıkları içinde bir söz yoktu.

10-Kalkınma Bankası yeniden yapılandırılacak ve Emlak Bankası yeniden faaliyet geçecek! (Emlak Konut olmasın)  diye bir açıklama var. 

Bu fikirlere bu şekli ile katılmadığımı ülkenin uluslararası bir Yatırım Bankasına ve onun da farklı bir bir ortaklık yapısına ihtiyacı olduğunu düşünüyorum. Ankara da modası geçmiş, bürokrasinin içine sıkışmış bir bankaya estetik ameliyatı yapsan ne olacak!

"Dağ fare doğurdu" lafı doğru bence, yaşanmamış son beş yıl varmış hayatımızda öğrendim, üzgünüm.


Erman Dinçel,
20/Eylül/2018, İstanbul